Rupturen
Inscheuring of verscheuring van weefsel
Een ruptuur is de medische term voor inscheuring of verscheuring van weefsel. Dit kan in vrijwel elk lichaamsweefsel voorkomen, bijvoorbeeld spier, pees, huid, milt etc. Net als bij een brede rubberen band, die onder overmatige belasting aan de zijkant inscheurt of zelfs volledig doorscheurt, kunnen onze weefsels, spieren, pezen en ligamenten beschadigd raken. Aandoeningen waarbij een ruptuur voor kan komen zijn: verstuiking, verzwikking, verrekking en (in- of ver-)scheuring.
Verstuiking, verzwikking, verrekking, scheuring
Het is voor sommigen moeilijk om het onderscheid tussen deze vier te maken. We zullen ze daarom afzonderlijk aan de orde laten komen.
Verstuiking
Verstuiking (distorsie) is in de geneeskunde de naam voor een gewrichtsletsel waarbij een of meer banden, kapsels of ligamenten zijn gerekt, ingescheurd (partiële ruptuur) of doorgescheurd (complete ruptuur), echter niet in die mate dat er van ontwrichting sprake is, waarbij de vlakken van het gewricht niet meer stabiel tegen elkaar liggen. Het gewricht wordt snel dik, pijnlijk en blauw. In de eerste uren kan je het bijna niet meer bewegen.
Het meest verstuikte gewricht bij mensen is ongetwijfeld de enkel, maar ook de pols wordt nog weleens verstuikt.
Verzwikking
Een verzwikking is ongeveer hetzelfde als een verstuiking. De banden en ligamenten worden opgerekt en hierdoor ontstaan er pijnklachten. De botstukken in het gewricht kunnen verschuiven, waardoor het gewricht instabiel wordt. Scheurtjes in banden, kapsels of ligamenten blijven meestal achterwege, maar vaak is de grens tussen verstuiking en verzwikking zeer moeilijk vast te stellen. In de volksmond klinkt een verzwikte enkel wat minder ernstig dan een verstuikte enkel.
Verrekking
Een verrekking wordt vaak verward met een verstuiking of verzwikking. Bij een verstuiking of een verzwikking gaat het dus om de banden, kapsels of ligamenten die zich om de gewrichten bevinden. Bij een verrekking gaat het om een spier. Wanneer een spier te sterk uitrekt, spreken we van een verrekking. Dit noemen we ook wel een spierverrekking. Bij spierverrekkingen veroorzaakt door overstrekking ontstaan kleine vezelbeschadigingen, in het geval van scheuringen wordt het spierweefsel zelfs volledig van elkaar gescheiden. Beide beschadigingen kunnen door schokkerige bewegingen, het plotseling uitrekken van de spier bij een onverwachte beweging, bijvoorbeeld bij een val of wanneer we een situatie verkeerd inschatten, of door overmatig rekken in een onverwarmde toestand optreden. Vaak zien we dit aan de kuitspier, de knie, rug, pols, bovenarm, enkel of de schouder.
Bij een spierverrekking treedt een scheurtje of een grotere scheur in de spier op. Een spierverrekking veroorzaakt tijdens de inspanning een pijn die je over de hele lengte van de spier voelt, en die je niet goed kan lokaliseren. Er is geen bloeduitstorting en geen zwelling. Als je beweegt, wordt de pijn erger.
Spierscheuring
Bij een spierscheuring voel je onmiddellijk een vlijmscherpe, hevige en stekende pijn op een welbepaalde plek. Bewegen is zeer pijnlijk. Bij een spierscheuring kunnen hele spierbundels doorbroken worden. In het geval van een volledige scheur kan je een inkeping zien op de plaats van de blessure. Spierscheuringen gaan ook vaak gepaard met bloeduitstortingen en zwellingen. De symptomen zijn te wijten aan kleine bloedstolsels die pijnlijk op het aangrenzende weefsel drukken.
Peesscheuring
Peesscheuren doen dan weer minder pijn dan spierscheuren, maar als de pees helemaal doorscheurt, kan je de betrokken spier niet meer bewegen.
Hoe wordt een ruptuur behandeld?
Voor behandeling van een acute ruptuur wordt de PECH-regel toegepast:
- P staat voor pauze: bij een acute spierverrekking moet een pauze ingelast worden en zeker niet met pijn verder gesport worden
- E staat voor ijs: de pijnlijke enkel moet onmiddellijk met koud water, ijs of koelpakketten behandeld worden om het optreden van hematomen en oedeem te voorkomen, omdat deze extra pijn kunnen veroorzaken. Zorg ervoor dat het ijs niet direct op de huid geplaatst wordt
- C staat voor compressie: wanneer een spierverrekking optreedt, kan niet alleen door koeling, maar ook door elastische zwachtels of bandages een groter hematoom of oedeem voorkomen worden. Deze compressie mag de spier echter niet knellen of afknijpen
- H staat voor hoog leggen: naast koeling en compressie helpt het hoog leggen van de aangedane ledematen ook om bloedingen of oedeem vorming te voorkomen
Kritiek op PECH
Bij acute verwondingen zoals gescheurde ligamenten of botbreuken (botfracturen) ontstaat - afhankelijk van de ernst van de verwonding – meteen oedeem. Er hoopt zich dan vocht op in het aangetaste lichaamsdeel. Als het oedeem eenmaal aanwezig is, kan dit niet meer hersteld worden door een externe behandeling met ijs. Daarom wordt - volgens de laatste bevindingen - het koelen met ijs niet meer echt aanbevolen als er al uitgebreid oedeem aanwezig is.
Aanvullende behandeling
Aangezien een ligament-, pees- of spierruptuur een ernstig letsel is, wordt ook hierbij allereerst de PECH-regel toegepast, maar soms is dat niet genoeg. Omdat bij bijvoorbeeld een totale ruptuur de door de scheuring gescheiden geraakte delen weer samen moeten groeien, zijn er verdere therapievormen noodzakelijk.
In het geval van een ligament- of peesruptuur wordt nagenoeg altijd een operatie uitgevoerd. Soms worden direct ortheses en bandages ingezet, die het overeenkomstige gewricht van buitenaf beschermen en stabiliseren (bijv. met Dynamics Plus). Na een periode van immobilisatie is het belangrijk om het gewricht of lichaamsdeel langzaam opnieuw te gaan bewegen. Afhankelijk van de fase van het genezingsproces, kan het gebruik van orthesen langzaam aan worden afgebouwd, zodat een optimaal genezingsproces geleidelijk kan worden benaderd.
De volgende producten kunnen verlichting brengen:
